منبع: وبلاگ بازار سرمايه ايران http://salzadzin.persianblog.com
روشهاي افزايش سرمايه
بطور كلي روشهاي افزايش سرمايه عبارتند از :
1- انتشار سهام عادي از محل آورده سهامدارن و يا مطالبات آنها
2- انتقال از سود انباشته به سرمايه ( سود سهمي يا سهام جايزه )
3- انتقالي از اندوخته ها به سرمايه
اصطلاح افزايش سرمايه به روش صرف سهام به عنوان يك روش جداگانه مطرح نمي شود بلكه در روش اول گنجانده مي شود .
اصطلاح صرف سهام Premium معرف مبلغي است كه اضافه بر ارزش اسمي براي هر سهم پرداخت مي شود چه در پذيره نويسي اوليه سهام و چه در بازار بورس .
در اين مقاله فقط روش اول افزايش سرمايه كه در آن صرف سهام و حق تقدم سهام نيز موضوعيت مي يابد مورد بحث قرار خواهد گرفت.زمانيكه شركتي افزايش سرمايه مي دهد از هريك از سهامداران خود مي خواهد كه مبلغي را بازاي هر سهم جهت خريد سهام جديد به شركت بياورند . موضوع بر سر همين مبلغ است اين مبلغ مي تواند از ارزش اسمي هر سهم شروع شود و تا قيمت روز هر سهم برسد .در ايران معمولا از سهامداران مي خواهند كه بازاي هر سهم 100تومان ( ارزش اسمي ) به حساب شركت واريز كنند .اما اگر از سهامداران خواسته شود كه 120 تومان براي هر سهم واريز شود آن 20 توماني كه مازاد بر ارزش اسمي است بعنوان صرف سهام در قسمت حقوق صاحبان سهام در سمت چپ ترازنامه شركت نشان داده مي شود بر طبق قانون تجارت حساب صرف سهام نمي تواند بعنوان سود بين سهامداران توزيع شود.
همانطور كه گفتيم شركت مي تواند تا ارزش روز هر سهم از سهامداران پول دريافت كند در چند مثال زيرمساله را شرح مي دهيم ( در سه مثال زير فرض شده كه سهامداران فعلي حق استفاده از حق تقدم را براي خود محفوظ داشته اند )
مثال يك استفاده از صرف سهام: فرض كنيد ارزش روز شركت الف در بازار بورس تهران براي هر سهم 5000 ريال مي باشد. و اين شركت 100 درصد افزايش سرمايه مي دهد و بازاي هر سهم جديد 5000 ريال مطالبه مي كند سرمايه قديم شركت 10 ميليون ريال و ارزش اسمي هر سهم هم 1000ريال مي باشد حالا قيمت هر سهم و حق تقدم اين سهم بعد از افزايش سرمايه در بازار چقد مي شود؟
جواب : قيمت هر سهم 5000 ريال و قيمت هر حق تقدم 0 ريال ( بدون ارزش )تعيين مي شود.
روش حل مساله با استفاده از فرمول زير مي باشد :
صورت كسر : كل مبلغ ريالي آورده شده به شركت + ( قيمت هر سهم قبل از بسته شدن نماد * تعداد كل سهام قبل ازافزايش سرمايه )
مخرج كسر : تعداد كل سهام بعد از افزايش سرمايه
حاصل : حداقل قيمتي كه بايد بعد از افزايش سرمايه براي هر سهم باز شود.
قيمت بعد از افزايش سرمايه ۵۰۰۰=۲۰۰۰۰/۵۰۰۰۰۰۰۰+(۵۰۰۰*۱۰۰۰۰)
ارزش هر حق تقدم برابر است با: قيمت بعد از افزايش سرمايه منهاي مبلغي كه شركت براي هر سهم مطالبه مي كند .
قيمت هر حق تقدم ۰ = ۵۰۰۰ - ۵۰۰۰
حتما متوجه شديد كه قيمت بعد از افزايش سرمايه اصلا افت نكرد چون مبلغي كه شركت براي هر سهم مطالبه كرده دقيقا همان قيمت بازار است. در اين مساله همچنين شركت بابت هر سهم 4000ريال صرف سهام از سهامداران دريافت كرده است .
مثال دو استفاده از ارزش اسمي: همان مثال شركت الف را در نظر بگيريد با ستثناي اينكه شركت براي هر سهم جديد 1000 ريال ( يعني همان ارزش اسمي ) مطالبه مي كند در اين حالت قيمت هر سهم و حق تقدم هر سهم در بازار چقدر خواهد بود ؟
جواب : قيمت هر سهم 3000ريال و هر حق تقدم 2000 ريال تعيين مي شود
روش حل :
قيمت هر سهم بعد از افزايش سرمايه ۳۰۰۰ = ۲۰۰۰۰ / ۱۰۰۰۰۰۰۰ +(۵۰۰۰ * ۱۰۰۰۰ )
ارزش هر حق تقدم ۲۰۰۰ = ۱۰۰۰ - ۳۰۰۰
متوجه شديد كه قيمت هر سهم 2000 ريال افت كرد و هر حق تقدم 2000 ريال قيمت خورد كه باز هم مي شود همان 5000 ريال .
مثال سه استفاده از صرف سهام: باز هم مثال الف را در نظر بگيريد باستثناي اينكه شركت براي هر سهم 3000 ريال مطالبه مي كند حالا قيمت هر سهم و هر حق تقدم چقدر مي شود ؟
جواب : قيمت هر سهم 4000 ريال و هر حق تقدم 1000 ريال تعيين مي شود
روش حل :
قيمت هر سهم بعد از افزايش سرمايه ۴۰۰۰ = ۲۰۰۰۰ / ۳۰۰۰۰۰۰۰+(۵۰۰۰ * ۱۰۰۰۰ )
ارزش هر حق تقدم ۱۰۰۰ = ۳۰۰۰ - ۴۰۰۰
بطور كلي استفاده از صرف سهام در افزايش سرمايه باعث مي شود كه قيمت هر سهم بعد از باز شدن نماد كمتر از روش ارزش اسمي منفي شود . اما بطور كلي هيچ تاثيري براي هر سهامدار ندارد كه شركت از كدام روش استفاده كند چون بسته به روش مورد استفاده قيمت هر سهم نيز در بازار سهام تعديل مي شود .
آنچه كه در بالا گفته شد مربوط مي شود به افزايش سرمايه با استفاده از ارزش اسمي و صرف سهام اما در مورد صرف سهام اين نكته باقي ماند كه اگر سهامداران حق استفاده از حق تقدم را از خود سلب كند و سهام جديد را به سهامداران جديد بفروشند و از محل عوايد حاصل از صرف سهام آن به خود سهام اضافه بدهند آن وقت قيمت در بازار چه مي شود ؟
اين مساله كه گفته شد دقيقا مربوط مي شود به بانك پارسيان كه اوايل اين هفته سهام آن به سهامدران جديد فروخته شد براي راحتي كار هم همان اطلاعات
بانك پارسيان را مثال مي زنيم :
سرمايه قبل از افزايش سرمايه : 341 ميليارد ريال
سرمايه بعد از افزايش سرمايه : 2000 ميليارد ريال
ارزش روز هر سهم كه توسط شركت تعيين شده است : 5000 ريال
ارزش اسمي هر سهم : 1000 ريال
مبلغي كه شركت از سهامداران جديد بازاي هرسهم مطالبه مي كند : 5000 ريال ( دقيقا به اندازه ارزش روز هرسهم )
سهامداران فعلي حق استفاده از حق تقدم را از خود سلب كرده اند .
قيمت هر سهم و قيمت هر حق تقدم بعد از افزايش سرمايه چقدر مي باشد ؟
جواب :
با يك محاسبه ساده مي توان فهميد كه بايستي 1659 ميليون ريال به سرمايه قبلي اضافه شود تا سرمايه جديد بدست آيد يعني :
2000 – 341 = 1659 ميليارد ريال
1659ميلياردريال /ريال 5000 = 331800000 تعداد سهم بايد فروخته شود
يعني با فروش 000/800/331 سهم به قيمت هر سهم 5000 ريال به سهامداران جديد مبلغ 1659 ميليارد ريال تامين مي شود و سرمايه به مبلغ 2000 ميليارد ريال مي رسد . از طرفي ديكر 000/200/327/1 سهم ديگر نيز مازاد مي آيد كه بايستي بين سهامدان قبلي به نسبت سهام تقيسم شود
كل تعداد سهام بعد از افزايش سرمايه ۰۰۰/۰۰۰/۲۰۰۰ =۰۰۰/۸۰۰/۳۳۱+۰۰۰/۲۰۰/۳۲۷/۱
حالا قيمت هر سهم بعد از افزايش سرمايه با استفاده از همان فرمول قبلي تعيين مي شود :
ريال ۱۶۸۲ = ۰۰۰/۰۰۰/۲۰۰۰ تقسيم بر ۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۱۶۵۹ +(۵۰۰۰* ۰۰۰/۰۰۰/۳۴۱ )
منفي ارزش هر حق تقدم (۳۳۱۸) = ۵۰۰۰ - ۱۶۸۲
ملاحظه مي كنيد كه قيمت بازار هر سهم بعد از افزايش سرمايه 1682 ريال تعيين مي شود . و كساني كه اين سهم را خريده اند بازاي هر سهم 3318 ريال گرانتر پول به سهامداران قبلي پرداخت كرده اند .
قيمت 1682 ريال دقيقا قيمتي است كه اگر بانك پارسيان در بورس اقدام به همين روش افزايش سرمايه مي كرد قيمت مي خورد و رشد قيمت بعد از آن بستگي به بانك دارد كه در كدام رشته فعاليت كند تا EPS سهم دوباره رشد كند . اينكه آيا قيمت به همان 500 تومان مي رسد يا خير بستگي به عملكرد مديران بانك دارد كه بتوانند از وجوه حاصله چطور استفاده كنند . بهر حال خريداران اخير اين سهم وارد ريسك بزرگي شدند كه به عملكرد مديران بانك وابسته است .
شايد اين سوال پيش آيد كه آيا سهامداراني كه اين سهم را در قيمت 5000 ريال خريده اند ضرر كرده اند؟ جواب مشخص است بله در حال حاضر كاملا ضرر كرده اند و سهام را به نفع سهامداران قبلي گرانتر خريده اند . روش مزبور كاملا به نفع سهامداران قبلي عمل كرده است و سهامداران جديد به دليل نبود بازار شفاف ( خارج از بورس ) و عدم محاسبه ريسك سرمايه گذاري اقدام به خريد كرده اند .
متاسفانه در بورس شايعه اي وجود دارد كه قيمت اين سهم را در حد 1000 تومان بعد از افزايش سرمايه همانند بانك هاي كارآفرين و اقتصاد نوين تعيين مي كنند اما همه چيز آنقدر واضح است كه خط بطلان به شايعه مزبور كشيده مي شود . كافيست فقط به تعداد سهام اين سه بانك نگاه كنيد متوجه غلط بودن شايعه مزبور مي شويد :
تعداد سرمايه بانك كارآفرين 000/000/200 سهم قيمت هر سهم 11500 ريال
تعداد سرمايه بانك اقتصاد نوين 000/000/250 سهم قيمت هر سهم 9250 ريال
تعداد سرمايه بانك پارسيان 000/000/000/2 سهم قيمت هر سهم 1682 ريال
حالا با توجه به اينكه تعداد سهام پارسيان ده برابر بزرگتر از كار آفرين مي باشد قيمت 168 تومان كاملا منطقي به نظر مي رسد.