با بازخوانی پرونده بورس در بیش از دو دهه اعلام شد :
در بورس تهران سهام گران نداریم !
برای ارزیابی بازار سهام فعلی و اینکه آیا قیمت سهام شرکت ها در آن تا حدی رشد کرده اند که بتوان وضعیت حباب را به آن نسبت داد ، نیازمند ارزیابی تحولات بازار طی 9 سال گذشته می باشد بطوریکه آمارها نشان می دهد در سال 82 شاخص کل قیمت (TEPIX) و شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX) به ترتیب با رشدی بیش از 110 و 130 درصدی روبرو بوده و این در حالی بود که متوسط نسبت قیمت به درآمدی بازار از حدود 7 به 14 مرتبه افزایش یافته بود.
رکورد 43 ساله شاخص بورس در حالی در واپسین ماههای سال 89 با فتح پی در پی قله ها شکسته می شود که باب جدیدی از گمانه زنی های مختلف در خصوص امکان حبابی بودن قیمت ها در بازار سهام آغاز شده است.
گفتنی است هر بار که شاخص های بورسی بی اعتنا به سایر اخبار موجود در جامعه و جهان روند صعودی به خود می گیرند اگر چه خوشحالی کارشناسان و سرمایه گذاران را به همراه می آورد اما همواره این نگرانی که آیا در این شاخص ها می تواند حبابی وجود داشته باشد یا خیر؟ زمینه تحلیل های متفاوتی را پدید می آورد.
در این رابطه جعفر عزیزی ، کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با بورس نیوز ؛ به تحلیل شرایط فعلی بازار سهام کشور و دلایل جهش خیره کننده شاخص های آن در سال جاری پرداخت و افزود : رشد حبابی در بازار سرمایه در شرایطی رخ می دهد که قیمت یک دارایی به حدی افزایش یابد که بازدهی متناسب با ریسک آن در مقایسه با سایر فرصت های سرمایه گذاری در جامعه پایین تر بوده و از مطلوبیت بالایی برای سرمایه گذار برخوردار نباشد.
از اینرو رشد حبابی قیمت یک دارایی تنها در مقایسه با سایر داراییها معنی داشته چرا که بازار حبابی فی النفسه مفهوم و تعریف مشخصی ندارد.
باز خوانی روند یک دهه فعالیت بازار سهام
وی ادامه داد : برای ارزیابی بازار سهام فعلی و اینکه آیا قیمت سهام شرکت ها در آن تا حدی رشد کرده اند که بتوان وضعیت حباب را به آن نسبت داد ، نیازمند ارزیابی تحولات بازار طی 9 سال گذشته می باشد بطوریکه آمارها نشان می دهد در سال 82 شاخص کل قیمت (TEPIX) و شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX) به ترتیب با رشدی بیش از 110 و 130 درصدی روبرو بوده و این در حالی بود که متوسط نسبت قیمت به درآمدی بازار از حدود 7 به 14 مرتبه افزایش یافته بود.
در همان سال میزان نقدینگی موجود در کشور نزدیک به 50 هزار میلیارد تومان بود که بطور میانگین 60 درصد از این حجم به عنوان سپرده بلند مدت در بانک ها نگهداری می شد .
طی سال 83 نیز حجم نقدینگی جامعه در حالی به بیش از 65 هزار میلیارد تومان رسید که ارزش کل بازار سهام در ادامه رشدی که از سال 81 آغاز شده بود به حدود 50 هزار میلیارد تومان بالغ گردید بطوریکه متوسط پی بر ای کل بازار نیز از 14 مرتبه فراتر رفت .
افزون بر این طی آن سالها سود تقسیمی شرکت ها در مجامع سالیانه به سه هزار میلیارد تومان رسیده بود که در حال حاضر این میزان در حدود 9 هزار میلیارد تومان اعلام می شود.
مسکن رقیب بورس بود
به گفته عزیزی تنها دلیل رکود بازار سهام در سالهای 84 و 85 رشد نجومی قیمت مسکن به عنوان بزرگترین رقیب بازار سرمایه بود که با اوج گیری پرداخت وام های خرید و تحریک طرف تقاضا در بخش مسکن ، سرمایه گذاران اقدام به خروج بخشی از نقدینگی خود از بازار سهام به این صنعت نموده و از اینرو با افت رونق بورس در این دوره ، اکثر معامله گران بر گران بودن سهام موجود در بازار تأکید کردند زیرا با مقایسه فرصت های سرمایه گذاری در کشور ، رشد حبابی معنی پیدا کرده بود.
نقطه عطف بورس
این فعال بازار سرمایه در بخش دیگری از سخنان خود واگذاری سهام و ورود شرکت های بزرگ مشمول اصل 44 قانون اساسی به بورس از اواخر سال 85 را به عنوان نقطه عطفی برای بازار سرمایه عنوان کرد و افزود : در حالیکه ارزش کل بازار سهام ، خود را آماده عبور از مرز یکصد هزار میلیارد تومانی می کرد از سال 87 در پی وقوع بحران اقتصاد جهانی و رکود بخش مسکن ، بورس اوراق بهادار که بیش از 60 درصد صنایع آن از تولید کنندگان مواد خام و پایه محسوب می شوند با افت مواجه و جدای از احتمال وجود هرگونه حباب قیمتی ، ارزش کل بازار از 80 به 40 هزار میلیارد تومان سقوط کرد .
وی با بیان اینکه رشد فعلی بازار سهام در ادامه رونق آن در ابتدای سال 87 محقق شده است ،افزود : هر چند رشد یکصد هزار میلیارد تومانی ارزش بازار سهام باید در دو سال اخیر اتفاق می افتاد ولی به هر حال با توجه به اجماع نظرات اقتصادانان و موسسات معتبر بین المللی مبنی بر پایان دوران رکود سال 2008 میلادی در جهان و ترسیم چشم انداز روشنی از بهبود قیمت ها در بازار کالاهای اساسی ، رشد فزاینده شاخص های بورسی طبیعی بوده و نمی توان ادعا نمود که قیمت سهام شرکت ها و صنایع عمدتاً تولید کننده مواد پایه در حال حاضر گران است .
سهام گران نداریم
عزیزی با مقایسه نسبت پی بر ای 7 مرتبه ای بازار سهام فعلی با پی بر ای 14 مرتبه ای بازار سهام در سالهای 80 تا 83 ، در خصوص دلایل گران نبودن سهم های موجود در بازار ، عنوان کرد: عواملی همچون تنوع صنایع مختلف و کاهش ریسک ، عدم فرصت سرمایه گذاری در بازارهای موازی و تغییر آرام رویه اقتصاد کشور از بانک محوری به سمت بورس محوری ، ارزیابی متوسط قیمت بر درآمدی هفت مرتبه ای کل بازار را منطقی نموده ، بطوریکه در حال حاضر حجم نقدینگی در کشور با رشدی 4 برابری از مرز 250 هزار میلیارد تومان فراتر رفته و از طرفی در مقایسه با سال 83 ، سود تقسیمی شرکت ها در مجامع سالیانه از سه هزار به 9 هزار میلیارد تومان افزایش است .از اینرو چنانچه جذب 80 درصدی نقدینگی جامعه در بازار سهام فرض شود ، ارزش بازار کنونی از 50 هزار میلیارد تومان سالهای قبل به 200 هزار میلیارد تومان باید افزایش یابد .
تداوم رشد شاخص در یکسال
به گفته این فعال بازار سرمایه طی سال گذشته با صعود شاخص به قله 12 هزار واحدی در حالی برخی کارشناسان از احتمال حبابی بودن آن سخن گفتند که از آن تاریخ تا به امروز و تنها طی یکسال با رشدی 10 هزار واحدی نماگر بازار سهام در محدوده 22 هزار واحدی قرار گرفته و این به گونه ای است که برای مشاهده حبابی شدن شاخص نیاز به بررسی روند معاملات در یک دوره 2 تا 3 ساله و ریزش حداقل 10 درصدی آن باید باشیم .
راهکارهای عملی برای حبابی نشدن
وی نبود فرصت سرمایه گذاری در بازارهای رقیب با بورس کنونی را دلیل اصلی عدم رشد حبابی آن دانست و با بیان راهکارهایی برای عدم مواجه با حباب قیمت ها در بازار ، اظهار داشت : آزاد کردن دامنه نوسان قیمت سهام برای حذف صف های خرید و فروش ، تصویب و اجرای معاملات استقراضی در راستای رسیدن به قیمت ذاتی سهام و نیز تسهیل قانون فعلی عملیات بازار گردانی و از طرفی گسترش اوراق مشتقه و ابزارهای مالی همچون فیوچرز و آپشن به طور حتم به شادابی و کنترل بازار سهام کمک شایانی نموده و نقدشوندگی سهام شرکت های حاضر در آنرا تا حد وسیعی بهبود خواهد داد.